Dựa vào phương thức hoạt động của thị trường, ta có thể phân thị trường chứng khoán thành 2 loại cơ bản là thị trường tập trung và phi tập trung.
Thị trường chứng khoán tập trung
Thị trường tập trung là thị trường giao dịch tại một trung tâm cụ thể nơi việc mua bán diễn ra có tổ chức.
Nơi hoạt động của thị trường tập trung là sở giao dịch chứng khoán. Mọi giao dịch mua bán đều chịu sự chi phối của Luật chứng khoán. Do đó, giao dịch tập trung được đánh giá là có mức rủi ro thấp.
Các mã cổ phiếu giao dịch tại thị trường tập trung đã được niêm yết trên sàn chứng khoán. Giá cổ phiếu xác định tại một thời điểm.
Thị trường chứng khoán phi tập trung
Thị trường phi tập trung còn được gọi là Over the counter (OTC). Ở thị trường này, sẽ có những nhà buôn trung gian (dealer) công bố các danh mục chứng khoán riêng với giá được niêm yết sẵn để nhà đầu tư vào mua bán.
Sở dĩ gọi là thị trường phi tập trung vì ở đây không có địa điểm giao dịch cụ thể giữa các bên. Giao dịch được thực hiện chủ yếu do thỏa thuận của các bên mua bán với nhau. Do đó, lợi nhuận đem lại là rất lớn, đồng thời cũng tồn tại nguy cơ gặp phải lừa đảo.
Cổ phiếu được chào bán trên OTC chủ yếu là của các công ty cổ phần chưa đăng ký giao dịch và chưa niêm yết trên sàn chứng khoán.
Phân biệt thị trường tập trung và phi tập trung
| Thị trường tập trung | Thị trường phi tập trung |
| Có trung tâm giao dịch cụ thể | Không có trung tâm giao dịch cụ thể |
| Cơ chế đấu giá tập trung | Thương lượng thỏa thuận giá |
| Chỉ có một mức giá đối với một chứng khoán ở một thời điểm | Có nhiều mức giá đối với một chứng khoán ở một thời điểm |
| Giao dịch chứng khoán đã được niêm yết | Giao dịch chứng khoán đã được niêm yết và chứng khoán không niêm yết |
| Tổ chức quản lý trực tiếp là sở giao dịch | Tổ chức quản lý trực tiếp có thể là sở giao dịch (với cổ phiếu đã có mã lưu ký) hoặc công ty phát hành (cổ phiếu chưa có mã lưu ký) |
| Thanh toán theo cơ chế bù trừ đa phương | Thanh toán linh hoạt và đa dạng |
| Thanh khoản cao | Thanh khoản thấp |
Nhìn chung, thị trường phi tập trung cho phép mua bán linh hoạt hơn. Tốc độ xử lý giao dịch cũng nhanh hơn do không cần phải thông qua sàn mà chỉ cần đến sự xác nhận của các bên giao dịch. Tuy nhiên độ rủi ro cũng vì vậy mà cao hơn so với khi mua bán trên thị trường tập trung. Do đó, trước khi lựa chọn thị trường tham gia bạn nên cân nhắc thật kỹ tùy vào nhu cầu và khả năng của bản thân.
